جستجو در تصوف ایران - جلد 1
نویسنده:
عبدالحسین زرین کوب
امتیاز دهید
جستجو در تصوف ایران نام کتابی است از عبدالحسین زرینکوب که در انتشارات امیرکبیر به چاپ رسیده است. این کتاب در زمینهٔ تاریخ تصوف ایران و شرح احوال صوفیان این دیار به نگارش درآمده است که عمدهٔ مندرجات آن به شرح ذیل میباشد:
مردهریگ ایران باستانی، مهد تصوف، صوفیهٔ خراسان، خراسان و پیرانش، امام غزالی و برادرش، مکتب بغداد، ماجرای حلاج و شبلی، آرامش در بغداد، باباطاهر و عینالقضات، پیران پارسی، شعر صوفیه (سنائی و عطار)، دنیای مولانا جلالالدین، شعر صوفیه بعد از مولانا، اهل ملامت و فتیان، قلندر و خاکسار.
همانطور که در مقدمهٔ کتاب ذکر شده هدف نویسنده از نگارش کتاب، باز نمایاندن ارزش و اهمیت تصوف در افق فرهنگ ایرانی است. زرینکوب معتقد است بر رغم پارهای عناصر منحط و آمیخته به خرافات که در جای جای تعالیم برخی از صوفیه به چشم میخورد باز تصوف، در زمینهٔ اخلاق و تربیت و در برخورد با واقعیتهای اجتماعی، بینش و جهش متعالی و انساندوستانهای به یک بخش عمده از فرهنگ ایرانی بخشیده است که آن همه را نمیتوان به خاطر پارهای جهات منفی که درش هست کمارج شمرد. زرینکوب بر این باور است که بدون جستجو در تصوف ایران، آشنایی با همهٔ افقهای ناشناختهٔ فرهنگ ایرانی ناتمام خواهد بود. او حتی دنیای اسلام را نیز در جملهٔ ابعاد گستردهای که دارد بدون شناخت ویژگیهای این بُعد انسانی آن یعنی تصوف، به درستی قابل ارزیابی نمیداند.
بیشتر
مردهریگ ایران باستانی، مهد تصوف، صوفیهٔ خراسان، خراسان و پیرانش، امام غزالی و برادرش، مکتب بغداد، ماجرای حلاج و شبلی، آرامش در بغداد، باباطاهر و عینالقضات، پیران پارسی، شعر صوفیه (سنائی و عطار)، دنیای مولانا جلالالدین، شعر صوفیه بعد از مولانا، اهل ملامت و فتیان، قلندر و خاکسار.
همانطور که در مقدمهٔ کتاب ذکر شده هدف نویسنده از نگارش کتاب، باز نمایاندن ارزش و اهمیت تصوف در افق فرهنگ ایرانی است. زرینکوب معتقد است بر رغم پارهای عناصر منحط و آمیخته به خرافات که در جای جای تعالیم برخی از صوفیه به چشم میخورد باز تصوف، در زمینهٔ اخلاق و تربیت و در برخورد با واقعیتهای اجتماعی، بینش و جهش متعالی و انساندوستانهای به یک بخش عمده از فرهنگ ایرانی بخشیده است که آن همه را نمیتوان به خاطر پارهای جهات منفی که درش هست کمارج شمرد. زرینکوب بر این باور است که بدون جستجو در تصوف ایران، آشنایی با همهٔ افقهای ناشناختهٔ فرهنگ ایرانی ناتمام خواهد بود. او حتی دنیای اسلام را نیز در جملهٔ ابعاد گستردهای که دارد بدون شناخت ویژگیهای این بُعد انسانی آن یعنی تصوف، به درستی قابل ارزیابی نمیداند.
دیدگاههای کتاب الکترونیکی جستجو در تصوف ایران - جلد 1
از منابع بسیار مهمی که دربارهٔ عیاران آگاهیهایی در اختیار ما میگذارد، «قابوسنامه امیر عنصرالمعالی و سمک عیار فرامرز بن خداداد بن عبدالله الکاتب الارجانی میباشد.
آنچه مسلم است مکتب عیاری همانند مکتب فتوّت یا جوانمردی ریشه در آیینهای پهلوانی در ایران پیشا اسلامی دارند. (زرین کوب، جستجو در تصوف ایران) مرجع اصلی در همه آیینهای پهلوانی قهرمانان اساطیری اند که همواره در قالب داستانها و افسانهها اصول خود را سینه به سینه رواج داده و مستمسک قرار میدادهاند. آئین عیاری و جوانمردی شامل مرّوت، ایثار، فداکاری، یاری مظلومان و بی پناهان، شفقت به خلق، وفای به عهد و بالاخره خود شکنی بود و تمامی این خصوصیّات بعدها در تصوّف به صورت صفات ممتاز انسانهای کامل درآمد. جوانمردان علاوه بر صفات انسانی که داشتند مقیّد به انجام آداب و رسومی ویژه بودند که معرّف جوانمردی و جوانمردان بود. پس از اسلام که جوانمردان دین اسلام را پذیرفتند به تدریج اساس مذهب تصوّف بر پایه اسلام و فتوّت استوار شد و آداب جوانمردی در رسوم خانقاهی میان صوفیان متداول و مرسوم گردید. (نوربخش، چهل کلام و سی پیام، ص 964)
آنچه در فرهنگها دربارهٔ واژه عیار نوشته شدهاست، حاکی از آن است که این واژه در برگیرنده مفهوم چالاکی و شجاعت و جوانمردی است. ملک الشعرای بهار اعتقاد داشتهاست که لفظ عیار همان «اییار» فارسی و «ادییار» پهلوی است. برخی نیز واژه عیار را مترادف دزد و طرار و شبرو دانستهاند، اگر چه این نامها عمدتاً از سوی مخالفان آنان به آنها داده شدهاست.
عیاران به سختی به اصول خود که اصول جوانمردان بود پایبند بودند و هر کس آن اصول را زیر پا میگذاشت به شدت کیفر میدید. اصل و ریشه جوانمردی از دیدگاه عیاران سه چیز بود: یکی آن که هر چه گویی بکنی و دیگر آن که خلاف راستی نگویی و سوم آن که شکیب را کار بندی.
منابع
زرین کوب، عبدالحسین. جستجو در تصوف ایران. امیرکبیر.
چهل کلام و سی پیام، دکتر جواد نوربخش، چاپ دوم، تهران ۱۳۸۱
یه جوانمرد پیدا نمیشه جلد دوم این کتاب با عنوان دنباله جستجو در تصوف ایران را اپلود کنه؟؟؟؟؟؟؟؟